datetime Modülü¶
Bu bölümde, zaman, saat ve tarihlerle ilgili işlemler yapmamızı sağlayan
önemli bir standart kütüphane modülünden söz edeceğiz. Bu modülün adı
datetime.
datetime modülü; zaman, saat ve tarihlerle ilgili işlemler yapabilmemiz
için bize çeşitli fonksiyon ve nitelikler sunan bazı sınıflardan oluşur. Bu
modül içinde temel olarak üç farklı sınıf bulunur.
Not
‘Sınıf’ kavramına çok takılmayın. İlerleyen derslerde sınıflardan ayrıntılı olarak söz edeceğiz.
datetime modülü içinde yer alan bu üç sınıf şunlardır:
date sınıfı; tarihle ilgili işlemler yapabilmemizi sağlayan fonksiyon ve nitelikleri barındırır.
time sınıfı; zamanla/saatle ilgili işlemler yapabilmemizi sağlayan fonksiyon ve nitelikleri barındırır.
datetime sınıfı; date ve time sınıflarının birleşiminden ve ilave birkaç nitelik ve fonksiyondan oluşur.
Buna göre, datetime adlı sınıf hem date sınıfını hem de time sınıfını
kapsadığı için, datetime modülü ile işlem yapmak istediğinizde, çoğunlukla
yalnızca datetime sınıfını kullanarak bütün işlerinizi halledebilirsiniz.
Dolayısıyla:
>>> from datetime import datetime
Komutunu vererek datetime modülü içindeki datetime adlı sınıfı içe
aktarmayı tercih edebilirsiniz.
Bakalım datetime modülünün datetime sınıfı içinde neler varmış:
>>> dir(datetime)
['__add__', '__class__', '__delattr__', '__dir__', '__doc__', '__eq__',
'__forma t__', '__ge__', '__getattribute__', '__gt__', '__hash__',
'__init__', '__le__', '__lt__', '__ne__', '__new__', '__radd__',
'__reduce__', '__reduce_ex__', '__rep r__', '__rsub__', '__setattr__',
'__sizeof__', '__str__', '__sub__', '__subclass hook__', 'astimezone',
'combine', 'ctime', 'date', 'day', 'dst', 'fromordinal', 'fromtimestamp',
'hour', 'isocalendar', 'isoformat', 'isoweekday', 'max', 'microsecond',
'min', 'minute', 'month', 'now', 'replace', 'resolution', 'second',
'strftime', 'strptime', 'time', 'timestamp', 'timetuple', 'timetz', 'today',
'toord inal', 'tzinfo', 'tzname', 'utcfromtimestamp', 'utcnow', 'utcoffset',
'utctimetuple', 'weekday', 'year']
Elbette, eğer isterseniz doğrudan datetime modülünü de içe
aktarabilirsiniz:
>>> import datetime
Bu durumda, datetime modülü içindeki datetime sınıfına erişmek için modül
adını da kullanmanız gerekir:
>>> dir(datetime.datetime)
İşte biz bu bölümde, yukarıdaki komutun çıktısında gördüğümüz nitelik ve fonksiyonlar arasından en önemli olanlarını inceleyeceğiz.
now()¶
datetime modülünün içindeki datetime sınıfının now() adlı fonksiyonu,
bize içindeki bulunduğumuz andaki tarih, saat ve zaman bilgilerini verir.
datetime modülünü import datetime şeklinde içe aktardığımızı varsayarsak
bunu şu şekilde kullanıyoruz:
>>> an = datetime.datetime.now()
Bu fonksiyon bize datetime.datetime adlı özel bir sınıf nesnesi verir:
>>> an
datetime.datetime(2014, 12, 5, 9, 54, 53, 867108)
Bu özel sınıfın da kendine özgü birtakım nitelikleri bulunur.
Mesela year adlı niteliği kullanarak içinde bulunduğumuz yılı sorgulayabiliriz:
>>> an.year
2014
Aynı şekilde aşağıdaki nitelikler de, içinde bulunduğumuz ana ilişkin çeşitli bilgiler verir:
>>> an.month #ay
12
>>> an.day #gün
5
>>> an.hour #saat
10
>>> an.minute #dakika
20
>>> an.second #saniye
33
>>> an.microsecond #mikrosaniye
337309
today()¶
Bu fonksiyon now() ile aynı içeriğe ve işleve sahiptir. today()
fonksiyonunu now fonksiyonunu kullandığınız gibi kullanabilirsiniz:
>>> bugün = datetime.datetime.today()
>>> bugün.year
2014
>>> bugün.month
12
>>> bugün.minute
35
>>> bugün.second
24
>>> bugün.microsecond
669774
ctime()¶
ctime() fonksiyonu, içinde bulunduğumuz ana ilişkin tarih ve zaman
bilgilerini içeren okunaklı bir karakter dizisi verir. Bu fonksiyona, parametre
olarak biraz önce oluşturduğumuza benzer bir datetime.datetime sınıfı vermemiz
gerekir. Yani:
>>> an = datetime.datetime.now()
>>> tarih = datetime.datetime.ctime(an)
>>> tarih
'Fri Dec 5 10:30:35 2014'
Bu fonksiyon tarihleri İngilizce olarak gösterir. Yukarıdaki çıktıya göre tarih 5 Aralık Cuma 2014 saat 10:30:35.
strftime()¶
strftime() fonksiyonu, size tarih ve zaman bilgilerini ihtiyaçlarınız
doğrultusunda biçimlendirme imkanı sunar.
Bu fonksiyon toplam iki parametre alır. İlk parametre, tıpkı ctime()
fonksiyonunda olduğu gibi, bir datetime.datetime sınıfıdır. İkinci parametre
ise, tarih/zaman bilgisini içeren karakter dizisini nasıl biçimlendirmek
istediğimizi gösteren bir biçimlendiricidir. Yani:
>>> an = datetime.datetime.now()
>>> tarih = datetime.datetime.strftime(an, '%c')
>>> tarih
'Fri 05 Dec 2014 12:53:21 PM '
Burada ilk parametre olarak an değişkeninin tuttuğu datetime.datetime
sınıfını, ikinci parametre olarak ise %c adlı biçimlendiriciyi kullandık.
%c dışında başka tarih biçimlendiricileri de bulunur:
%a:hafta gününün kısaltılmış adı
%A:hafta gününün tam adı
%b:ayın kısaltılmış adı
%B:ayın tam adı
%c:tam tarih, saat ve zaman bilgisi
%d:sayı değerli bir karakter dizisi olarak gün
%j:belli bir tarihin, yılın kaçıncı gününe denk geldiğini gösteren 1-366 arası bir sayı
%m:sayı değerli bir karakter dizisi olarak ay
%U:belli bir tarihin yılın kaçıncı haftasına geldiğini gösteren 0-53 arası bir sayı
%y:yılın son iki rakamı
%Y:yılın dört haneli tam hali
%x:tam tarih bilgisi
%X:tam saat bilgisi
Yukarıdaki biçimlendiricilerle ilgili birkaç örnek verelim:
>>> datetime.datetime.strftime(an, '%Y') # Yıl
'2014'
>>> datetime.datetime.strftime(an, %'X') # Saat
'12:26:32'
>>> datetime.datetime.strftime(an, '%d') # Gün
'05'
strftime() fonksiyonu öntanımlı olarak İngilizce çıktı verecektir:
>>> datetime.datetime.strftime(an, '%A')
'Friday'
>>> datetime.datetime.strftime(an, '%B')
'December'
Eğer isterseniz, locale adlı başka bir modülü kullanarak, strftime()
modülünün, sisteminizdeki tanımlı dili kullanmasını sağlayabilirsiniz.
Bunun için öncelikle locale modülünü içe aktaralım:
>>> import locale
Ardından Python’ın kullanmasını istediğimiz yerel/dil bilgisini, sistemdeki öntanımlı yerel/dil olarak ayarlayalım:
>>> locale.setlocale(locale.LC_ALL, '')
'Turkish_Turkey.1254'
Bu çıktı bize sistemimizdeki tanımlı dilin/yerelin Türkçe olduğunu söylüyor.
Bu komutu verdikten sonra, artık strftime() fonksiyonu, ilgili dile/yerele
uygun bir çıktı verecektir:
>>> datetime.datetime.strftime(an, '%B')
'Aralık'
>>> datetime.datetime.strftime(an, '%A')
'Cuma'
Eğer isterseniz, dili kendiniz de seçebilirsiniz. Mesela İtalyanca yapalım:
>>> locale.setlocale(locale.LC_ALL, 'italian')
'Italian_Italy.1252'
>>> datetime.datetime.strftime(an, '%B')
'dicembre'
>>> datetime.datetime.strftime(an, '%A')
'venerdì'
Ayrıca bakınız
Yerel dil adları için Windows’ta
https://www.microsoft.com/en-us/download/details.aspx?id=55979 adresine
bakabilirsiniz. GNU/Linux’ta ise, desteklenen yerel/dil adlarını görmek için
sistem komut satırında locale - a komutunu verebilirsiniz.
Yukarıda gördüğünüz tarih biçimlendiricileri kullanarak istediğiniz karmaşıklıktaki tarihleri oluşturabilirsiniz. Mesela:
>>> datetime.datetime.strftime(an, '%d %B %Y')
'05 Aralık 2014'
Veya:
>>> datetime.datetime.strftime(an, '%d.%m.%Y tarihinde buluşalım.')‘05.12.2014 tarihinde buluşalım.’
Gördüğünüz gibi, strftime() fonksiyonu, tarihler üzerinde istediğimiz
karakter dizisi biçimlendirme işlemini uygulayabilmemizi sağlıyor.
strptime()¶
Diyelim ki elimizde, herhangi bir kaynaktan gelmiş şöyle bir karakter dizisi var:
>>> t = '27 Mayıs 2014'
Amacımız, tarih bilgisi içeren bu karakter dizisini gün, ay ve yıl öğelerine ayırmak. Bunun için basitçe şöyle bir kod yazabiliriz:
>>> gün, ay, yıl = t.split()
>>> gün
'27'
>>> ay
'Mayıs'
>>> yıl
'2014'
Peki eğer elimizdeki karakter dizisi şöyle bir şeyse ne yapacağız?
>>> t = '27 Mayıs 2014 saat 12:34:44'
Bunun için de t değişkeni üzerine split() metodunu uyguladıktan sonra
‘saat’ kelimesini listeden atmayı tercih edebiliriz:
>>> gün, ay, yıl, saat = [i for i in t.split() if 'saat' not in i]
>>> gün
'27'
>>> ay
'Mayıs'
>>> yıl
'2014'
>>> saat
'12:34:44'
Yukarıdaki yöntemler, tarih bilgisi içeren karakter dizilerini ayıklamak için geçerli ve uygun olsa da epey meşakkatlidir. Üstelik bu şekilde ayıkladığımız verilerin kullanım alanı da oldukça kısıtlı olacaktır. Mesela bu verileri datetime.datetime türünde verileri bekleyen uygulamalar içinde kullanamayız.
İşte böyle bir durumda strptime() adlı fonksiyon devreye girerek,
tarih/zaman bilgisi içeren herhangi bir karakter dizisini datetime.datetime
türünde bir nesneye dönüştürebilmemiz için bize bir yol sunar.
Şimdi dikkatlice bakın:
Elimizdeki karakter dizisi şu:
>>> t = '27 Mayıs 2014 saat 12:34:44'
Şimdi bu karakter dizisini strptime() fonksiyonunu kullanarak ayıklıyoruz:
>>> z = datetime.datetime.strptime(t, '%d %B %Y saat %H:%M:%S')
datetime.datetime(2014, 5, 27, 0, 34, 44)
Gördüğünüz gibi, strptime() fonksiyonu iki parametre alıyor. İlk parametre,
ayıklamak istediğimiz, tarih-zaman bilgisi içeren karakter dizisi. İkinci
parametre ise, bu karakter dizisinin yapısını temsil eden tarih
biçimlendiricilerden oluşan başka bir karakter dizisi. Bu karakter dizisi,
'27 Mayıs 2014 saat 12:34:44' adlı karakter dizisinin içindeki, tarih ve
saati gösteren kısımların her biri için bir biçimlendirici içeriyor:
27 ==> %d
Mayıs ==> %B
2014 ==> %Y
12 ==> %H
34 ==> %M
44 ==> %S
Bu şekilde bir datetime.datetime nesnesi oluşturduktan sonra, artık bu nesnenin öğelerine, herhangi bir datetime.datetime nesnesi gibi erişebiliriz:
>>> z.month #ay
5
>>> z.day #gün
27
>>> z.year #yıl
2014
>>> z.hour #saat
12
>>> z.minute #dakika
34
>>> z.second #saniye
44
fromtimestamp()¶
Hatırlarsanız os modülünü anlatırken stat() adlı bir fonksiyondan söz
etmiştik. Bu fonksiyonun, dosyalar hakkında bilgi almamızı sağladığını
biliyorsunuz:
>>> os.stat('dosya_adı')
Mesela bir dosyanın son değiştirilme tarihi öğrenmek için şöyle bir kod kullanıyorduk:
>>> os.stat('dosya_adı').st_mtime
st_mtime niteliği bize şuna benzer bir çıktı veriyor:
1417784445.8881965
Bu, içinde ayrıntılı tarih bilgisi barındıran bir zaman damgasıdır (timestamp).
İşte bu zaman damgasını anlamlı bir tarih bilgisine dönüştürebilmek için
datetime modülünün datetime sınıfı içindeki fromtimestamp() adlı
fonksiyondan yararlanacağız:
>>> zaman_damgası = os.stat('dosya_adı').st_mtime
>>> tarih = datetime.datetime.fromtimestamp(zaman_damgası)
>>> tarih
datetime.datetime(2014, 12, 5, 15, 0, 45, 888196)
Bu şekilde bir datetime.datetime nesnesi elde ettikten sonra artık bu nesneyi istediğimiz şekilde manipüle edebiliriz. Mesela:
>>> datetime.datetime.strftime(tarih, '%c')
'12/05/14 15:00:45'
Demek ki 1417784445.8881965 zaman damgası, içinde ‘12/05/14 15:00:45’ tarihini barındırıyormuş.
timestamp()¶
Eğer datetime.datetime nesnelerinden bir zaman damgası üretmek isterseniz
timestamp() fonksiyonunu kullanabilirsiniz:
>>> tarih = datetime.datetime.now()
>>> zaman_damgası = datetime.datetime.timestamp(tarih)
>>> zaman_damgası
1417790594.558625
Eğer daha sonra bu zaman damgasını anlamlı bir tarihe dönüştürmeniz gerekirse
fromtimestamp() fonksiyonunu kullanabileceğinizi biliyorsunuz:
>>> tarih = datetime.datetime.fromtimestamp(zaman_damgası)
Tarihlerle İlgili Aritmetik İşlemler¶
datetime modülünü kullanarak, tarihler arasında çıkarma-toplama gibi çeşitli
aritmetik işlemler de yapabilirsiniz. Bu bölümde bu işlemleri nasıl yapacağımızı
anlatacağız.
Belirli Bir Tarihi Kaydetmek¶
Python’da datetime modülünü kullanarak bugünün tarihini bir
datetime.datetime sınıfı olarak nasıl alabileceğimizi biliyoruz:
>>> datetime.datetime.now()
veya:
>>> datetime.datetime.today()
Peki biz mesela bugünün değil de, geçmişteki veya gelecekteki belirli bir tarihi almak istersek ne yapacağız?
Bu iş içinde yine datetime modülünün datetime adlı sınıfından
yararlanacağız.
Diyelim ki 16 Şubat 2016, saat 13:45:32’yi bir datetime sınıfı olarak kaydetmek istiyoruz. Bunun için şöyle bir kod kullanacağız:
>>> tarih = datetime.datetime(2016, 2, 16, 13, 45, 32)
Gördüğünüz gibi, belirli bir tarihi bir datetime.datetime nesnesi olarak kaydetmek istediğimizde datetime sınıfına parametre olarak sırasıyla ilgili tarihin yıl, ay, gün, saat, dakika ve saniye kısımlarını giriyoruz.
Bu arada, eğer isterseniz bu tarih için bir mikrosaniye de belirtebilirsiniz:
>>> tarih = datetime.datetime(2016, 2, 16, 13, 45, 32, 5)
Böylece belirli bir tarihi bir datetime sınıfı olarak kaydetmiş olduk. Bu sınıf, datetime.datetime nesnelerinin bütün özelliklerine sahiptir:
>>> tarih.year #yıl
2016
>>> tarih.day #gün
16
>>> tarih.month #ay
2
İki Tarih Arasındaki Farkı Bulmak¶
Size şöyle bir soru sormama izin verin: Diyelim ki bugünün tarihi 9 Aralık 2014. Doğum tarihimizin 27 Mayıs olduğunu varsayarsak, acaba 2015 yılındaki doğum günümüze kaç gün kaldığını nasıl bulabiliriz?
Bunun için öncelikle bugünün tarihini bir datetime.datetime nesnesi olarak alalım:
>>> bugün = datetime.datetime.today()
Şimdi de doğumgünümüze denk gelen tarihi bir datetime.datetime nesnesi olarak kaydedelim:
>>> doğumgünü = datetime.datetime(2015, 5, 27)
Şimdi de bu iki tarih arasındaki farkı bulalım:
>>> fark = doğumgünü - bugün
>>> fark
datetime.timedelta(168, 34694, 719236)
Buradan elde ettiğimiz şey bir timedelta nesnesi. Bu nesne, tarihler arasındaki farkı gün, saniye ve mikrosaniye olarak tutan özel bir veri tipidir. Yukarıdaki çıktıdan anladığımıza göre, 27 Mayıs 2015 tarihi ile 9 Aralık 2014 tarihi arasında 168 gün, 34694 saniye ve 719236 mikrosaniye varmış…
Yukarıdaki timedelta nesnesinin niteliklerine şu şekilde ulaşabilirsiniz:
>>> fark.days #gün
168
>>> fark.seconds #saniye
34694
>>> fark.microseconds #mikrosaniye
719236
İleri Bir Tarihi Bulmak¶
Diyelim ki 200 gün sonra hangi tarihte olacağımızı bulmak istiyoruz. Tıpkı bir önceki başlıkta tartıştığımız gibi, bu isteğimizi yerine getirmek için de timedelta nesnesinden yararlanacağız.
Önce bugünün tarihini bulalım:
>>> bugün = datetime.datetime.today()
Şimdi 200 günlük farkı bir timedelta nesnesi olarak kaydedelim:
>>> fark = datetime.timedelta(days=200)
Burada datetime modülünün timedelta() fonksiyonunun days adlı
parametresini 200 değeri ile çağırdığımıza dikkat edin. days adlı
parametrenin dışında, timedelta() fonksiyonu şu parametrelere de sahiptir:
>>> fark = datetime.timedelta(days=200, seconds=40, microseconds=30)
Gördüğünüz gibi, gün dışında saniye (seconds) ve mikrosaniye (microseconds) ayarlarını da yapabiliyoruz. Yukarıdaki belirlediğimiz timedelta nesnesi doğrultusunda 200 gün, 40 saniye ve 30 mikrosaniye geleceğe gidelim:
>>> gelecek = bugün + fark
>>> gelecek
datetime.datetime(2015, 6, 27, 14, 47, 32, 826771)
Bu tarihi anlamlı bir karakter dizisine dönüştürelim:
>>> gelecek.strftime('%c')
'27.06.2015 14:47:32'
Demek ki bugünden 200 gün, 40 saniye ve 30 mikrosaniye sonrası 27 Haziran 2015, saat 14:47:32’ye denk geliyormuş…
Geçmiş Bir Tarihi Bulmak¶
Geçmiş bir tarihi bulmak da, tahmin edebileceğiniz gibi, ileri bir tarihi bulmaya çok benzer. Basit bir örnek verelim:
>>> bugün = datetime.datetime.today()
Bugünden 200 gün geriye gidelim:
>>> fark = datetime.timedelta(days=200)
>>> geçmiş = bugün - fark
>>> geçmiş
datetime.datetime(2014, 5, 23, 15, 5, 11, 487643)
>>> geçmiş.strftime('%c')
'23.05.2014 15:05:11'
Demek ki 200 gün öncesi 23 Mayıs 2014 imiş…
Önemli Not
Sorularınızı yorumlarda dile getirmek yerine Yazbel Forumunda sorarsanız çok daha hızlı cevap alabilirsiniz.Belgelerdeki bir hata veya eksiği dile getirecekseniz lütfen yorumları kullanmak yerine Github'da bir konu (issue) açın.
Eğer yazdığınız yorum içinde kod kullanacaksanız kodlarınızı <pre><code> etiketleri içine alın. Örneğin:
<pre><code class="python">
print("Merhaba Dünya!")
</code></pre>
