İLK DJANGO PROJENİ YAZ, part 2¶
Veritabanı Kurulumu¶
Şimdi mysite/settings.py dosyasını açın. Önce TIME_ZONE değerini Europe/Istanbul yaparak İstanbul’a ayarlayın.
Not
Dosyanın en başındaki INSTALLED_APPS ayarına dikkat edin. Projenizde kullandığınız uygulamaları tutar. Yeni bir uygulama kullanacağınız zaman bu listeye eklemelisiniz.
Varsayılan olarak gelen uygulamalar şunlardır:
django.contrib.admin --> Yönetici panelini oluşturur.
django.contrib.auth --> Bir kimlik doğrulama sistemi.
django.contrib.contenttypes --> İçerik türleri için bir framework.
django.contrib.sessions --> Bir oturum frameworku
django.contrib.messages --> Bir mesajlaşma frameworku
django.contrib.staticfiles --> Statik dosyaları yönetmek için bir framework.
Bu uygulamalardan bazıları en az bir veritabanı kullanıyor. Ancak bu veritabanlarının kullanılabilmesi için bir tablo oluşturmalıyız. O tablo da şu komutla oluşuyor:
python manage.py migrate
Model oluşturalım¶
Şimdi modellerimizi tanımlayacağız. Anket uygulamamızda iki tane model olacak: Question(Soru), Choice(Seçenek). Question modeli bir soru ve yayınlama tarihi içerecek. Choice modeli ise iki alandan oluşacak: Bir yazı alanı ve oy çetelesi. Her Choice bir Question ile ilişkili olacak. Şimdi polls/models.py dosyasını şu şekilde düzenleyin:
from django.db import models
class Question(models.Model):
question_text = models.CharField(max_length=200)
pub_date = models.DateTimeField('date published')
class Choice(models.Model):
question = models.ForeignKey(Question, on_delete=models.CASCADE)
choice_text = models.CharField(max_length=200)
votes = models.IntegerField(default=0)
Burada iki model oluşturduk. Bu modeller django.db.models.Model sınıfını miras alıyor ve veritabanı alanını temsil eden değişkenlere sahip. Bu veritabanı alanlarının her biri bir Field sınıfı ile ilişkili. Mesela CharField karakter dizilerini , DateTimeField tarih ve zamanı veritabanına eklemek için. Bu sistem Django’nun, her alanın hangi veri tipini tuttuğunu anlamasını sağlar. Bazı Field sınıfları zorunlu olarak parametreye ihtiyaç duyuyor. Buna en iyi örnek olan CharField sınıfı max_length değeri olmadan çalışmıyor.Field sınıfları isteğe bağlı parametrelere de sahip.Mesela votes değerinin default parametresi-ki biz bu örnekte 0 olarak ayarladık-buna bir örnek.Son olarak ForeignKey kullanarak her Choice örneğini bir Question örneği ile ilişkilendirdik.
Modellerin Aktifleştirilmesi¶
Model kodları Django’ya bazı bilgiler verir. Django bu bilgilerle şunları yapabilir:
Uygulama için bir veritabanı şeması oluşturmak.
Question ve Choice nesneleri için bir veritabanı erişim API’ı oluşturmak.
Fakat önce polls uygulamasını projeye yüklemeliyiz. Projeye yüklemek için setting.py dosyasını açıp INSTALLED_APPS ayarını düzenlemeliyiz. Bu listeye polls/apps.py dosyasındaki PollsConfig sınıfını referans olarak ekleyelim. setting.py dosyasındaki INSTALLED_APPS son hali şöyle olmalı:
INSTALLED_APPS = [
'polls.apps.PollsConfig',
'django.contrib.admin',
'django.contrib.auth',
'django.contrib.contenttypes',
'django.contrib.sessions',
'django.contrib.messages',
'django.contrib.staticfiles',
]
Artık Django, polls isimli uygulamamızı projeye eklediğimizi biliyor. Şimdi farklı bir komutu çalıştıralım:
python manage.py makemigrations polls
Talimatlara benzer şeyler görmelisiniz:
Migrations for 'polls':
polls/migrations/0001_initial.py:
- Create model Choice
- Create model Question
- Add field question to choice
makemigrations komutu ile ürettiğimiz modellerde değişiklik yaptığımızı (Aynı zamanda yeni modeller ürettiğimizi de) ve değişikliklerin migration olarak depolanmasını istediğimizi söyledik. Migrationlar senin modellerindeki değişiklerin depolanma şeklidir(ve bu yüzden veritabanı şeması). İstersen yeni modelinin migrationını okuyabilirsin. Migration polls/migrations/0001_inital.py isimli dosyada. Endişelenmeyin, bu dosyayı her zaman okumak zorunda değilsiniz. “migrate” komutu, senin veritabanı şemanı otomatik olarak yönetmek için migrationları çalıştırır. Birazdan bu konuya tekrar geleceğiz. Ama önce migrationın çalıştırdığı SQL dosyasına bakalım. “sqlmigrate” komutuna migration adını parametre olarak verin ve SQL çıktısını alın:
python manage.py sqlmigrate polls 0001
İngilizce yönerge tarzında bir şeyler görüyor olmalısın:
BEGIN;
--
-- Create model Choice
--
CREATE TABLE "polls_choice" (
"id" serial NOT NULL PRIMARY KEY,
"choice_text" varchar(200) NOT NULL,
"votes" integer NOT NULL
);
--
-- Create model Question
--
CREATE TABLE "polls_question" (
"id" serial NOT NULL PRIMARY KEY,
"question_text" varchar(200) NOT NULL,
"pub_date" timestamp with time zone NOT NULL
);
--
-- Add field question to choice
--
ALTER TABLE "polls_choice" ADD COLUMN "question_id" integer NOT NULL;
ALTER TABLE "polls_choice" ALTER COLUMN "question_id" DROP DEFAULT;
CREATE INDEX "polls_choice_7aa0f6ee" ON "polls_choice" ("question_id");
ALTER TABLE "polls_choice"
ADD CONSTRAINT "polls_choice_question_id_246c99a640fbbd72_fk_polls_question_id"
FOREIGN KEY ("question_id")
REFERENCES "polls_question" ("id")
DEFERRABLE INITIALLY DEFERRED;
COMMIT;
- Aşağıdakilere dikkat et:
Çıktı kullandığınız veritabanına göre değişir. Yukarıdaki örnek PostgreSQL için yazılmıştır.
Tablo adı, uygulamanın adını ve modelin adını (küçük harflerle) kullanarak otomatik olarak oluşturulur . (Bu davranış geçersiz kılınabilir.)
Birincil anahtarlar(ID) otomatik olarak eklenir. (Bu da geçersiz kılınabilir.)
Düzenlenirken Django, foreign key alanının adına “_id” ekler.(Evet, bunu da geçersiz kılabilirsiniz.)
Kullandığınız veritabanına göre düzenlenmiştir. Bu yüzden auto_increment(MySQL), serial(PostgreSQL) gibi veritabanına özgü alan türleri otomatik olarak ayarlanır. Aynı şey alan adlarının alıntılanması için de geçerlidir.
sqlmigrate komutu aslında veritabanındaki migrationları çalıştırmaz. Sadece onları senin görebileceğin SQL kodları halinde ekrana yazdırır. Bu Djangonun yaptıklarını kontrol etmek veya SQL kodlarını düzenlemek için kullanışlıdır.
Eğer bunu ilgi çekici bulduysan bir de şunu çalıştır:python manage.py check. Bu kod projende herhangi bir problem olup olmadığını veritabanıyla uğraşmadan kontrol eder. Şimdi migrate komutunu tekrar çalıştırıp modelleri veritabanında oluştur:
python manage.py migrate
migrate komutu daha önce uygulanmayan tüm migrationları alır (Django, veritabanınızda django_migrations adlı özel bir tablo kullanarak hangi uygulamaların uygulandığını izler) ve bunları veritabanınıza karşı çalıştırır - temel olarak modelinize yaptığınız değişiklikleri veritabanındaki şema ile senkronize eder. Migrationlar çok güçlüdür ve zamanla, projenizi geliştirirken, veritabanınızı veya tablolarınızı silmenize ve yenilerini oluşturmanıza gerek kalmadan modellerinizi değiştirmenize izin verir - veri kaybetmeden veritabanınızı canlı hale getirme konusunda uzmanlaşmıştır. Eğiticinin daha sonraki bir bölümünde bunları daha ayrıntılı bir şekilde ele alacağız, ancak şimdilik, model değişikliklerini yapmak için üç adımlı kılavuzu hatırlayın:
Modeli değiştirin (models.py de)
python manage.py makemigrations komutunu çalıştırarak bu değişiklikler için migration oluşturun.
python manage.py migrate komutunu çalıştırarak bu değişiklikleri veritabanına uygulayın.
API ile oynayalım¶
Şimdi etkileşimli kabuğa atlayıp Django’nun sunduğu API ile uğraşalım. Etkileşimli kabuğu çağırmak için şu komutu kullanın:
python manage.py shell
Basitçe python yazmak yerine bunu kullanıyoruz. Çünkü manage.py dosyası kullanacağımız django dosyalarını içe aktarıyor. Kabuğa girdikten sonra veritabanı API’ını keşfedin:
>>> from polls.models import Choice, Question # Az önce yazdığımız model sınıflarını içe aktar.
#Henüz sistemde Question nesnesi yok.
>>> Question.objects.all()
<QuerySet []>
# Yeni bir Question nesnesi oluştur.
# Varsayılan ayarlar dosyasında saat dilimleri desteği etkinleştirilmiştir, bu nedenle
# Django pub_date değişkeni için tzinfo ile bir tarih bekler. timezone.now()'ı kullanın.
# datetime.datetime.now () yerine ve doğru olanı yapacağız.
>>> from django.utils import timezone
>>> q = Question(question_text="What's new?", pub_date=timezone.now())
# Oluşturduğumuz nesneyi veritabanına kaydedelim. Bunun için save() metodunu kullanmalısın.
>>> q.save()
# Şimdi bir ID'ye sahip.
>>> q.id
1
# Python ile model alan değerlerine erişin.
>>> q.question_text
"What's new?"
>>> q.pub_date
datetime.datetime(2012, 2, 26, 13, 0, 0, 775217, tzinfo=<UTC>)
# Öznitelikleri değiştirip save() metodunu çağıralım.
>>> q.question_text = "What's up?"
>>> q.save()
# objects.all(), veritabanındaki tüm Questionları görüntüler.
>>> Question.objects.all()
<QuerySet [<Question: Question object (1)>]>
Bir dakika! <Question: Question object (1)> bu nesne ilişkisi hiç yararlı değil. Question modeline (polls/models.py dosyasında) __str__() metodunu ekleyelim(Choice modeline de):
from django.db import models
class Question(models.Model):
# ...
def __str__(self):
return self.question_text
class Choice(models.Model):
# ...
def __str__(self):
return self.choice_text
Modellerinize, yalnızca etkileşimli komut istemiyle çalışırken kendi rahatlığınız için değil, aynı zamanda nesnelerin temsillerinin Django’nun otomatik olarak oluşturulan yöneticisi boyunca kullanılmasından dolayı __str__() yöntemlerini eklemeniz önemlidir. Bunların normal Python yöntemleri olduğunu unutmayın. Bunu kanıtlamak için özel bir yöntem ekleyelim:
#polls/models.py
import datetime
from django.db import models
from django.utils import timezone
class Question(models.Model):
# ...
def was_published_recently(self):
return self.pub_date >= timezone.now() - datetime.timedelta(days=1)
Python standart kütüphanesinden datetime modülünü ve Django’nun saat dilimleri ile ilgili kütüphanesinden timezone modülünü içe aktaralım.
Bu yaptığımız değişiklikleri kaydetmek için şu komutla yeni bir kabuk açalım:: python manage.py shell
>>> from polls.models import Choice, Question
# Eklediğimiz __str__() fonksiyonunun çalıştığından emin olalım.
>>> Question.objects.all()
<QuerySet [<Question: What's up?>]>
# Django'nun içinde veritabanı araması için zengin bir API var.
>>> Question.objects.filter(id=1)
<QuerySet [<Question: What's up?>]>
>>> Question.objects.filter(question_text__startswith='What')
<QuerySet [<Question: What's up?>]>
# Bu yıl paylaşılan question nesnelerini bulalım.
>>> from django.utils import timezone
>>> current_year = timezone.now().year
>>> Question.objects.get(pub_date__year=current_year)
<Question: What's up?>
# Veritabanında olmayan bir ID değerini parametre olarak verirseniz
# size bir hata çıktısı verecektir.
>>> Question.objects.get(id=2)
Traceback (most recent call last):
...
DoesNotExist: Question matching query does not exist.
# Birincil anahtar aramalarda en çok kullanılan ifadedir, bundan dolayı
# Django birincil anahtar aramaları için bir kısayola sahip.
# Sonraki örnek şu kodla aynı :Question.objects.get(id=1).
>>> Question.objects.get(pk=1)
<Question: What's up?>
# Yazdığımız metodun da çalıştığından emin olalım.
>>> q = Question.objects.get(pk=1)
>>> q.was_published_recently()
True
# Question nesnemize birkaç Choice nesnesi oluşturalım.
>>> q = Question.objects.get(pk=1)
# Bu Question nesnesine hiçbir Choice nesnesi bağlı değil(şimdilik)
>>> q.choice_set.all()
<QuerySet []>
# 3 Choice nesnesi oluşturalım.
>>> q.choice_set.create(choice_text='Not much', votes=0)
<Choice: Not much>
>>> q.choice_set.create(choice_text='The sky', votes=0)
<Choice: The sky>
>>> c = q.choice_set.create(choice_text='Just hacking again', votes=0)
# Choice nesnelerinin Question nesnelerine erişimi var.
>>> c.question
<Question: What's up?>
# Ve tam tersi: Question nesnelerinin de Choice nesnelerine erişimi var.
>>> q.choice_set.all()
<QuerySet [<Choice: Not much>, <Choice: The sky>, <Choice: Just hacking again>]>
>>> q.choice_set.count()
3
# API, ihtiyaç duyduğunuz kadarıyla ilişkileri otomatik olarak takip eder.
# İlişkileri ayırmak için çift alt çizgi kullanın.
# Bu, istediğiniz kadar derin bir seviyede çalışır. Sınır yok.
# Bir Question nesnesi için bu yıl yayımlanan tüm Choice nesnelerini bulalım.
# (Yukarıda oluşturduğumuz current_year değişkenini kullanalım).
>>> Choice.objects.filter(question__pub_date__year=current_year)
<QuerySet [<Choice: Not much>, <Choice: The sky>, <Choice: Just hacking again>]>
# delete() fonksiyonunu kullanarak bir Choice nesnesini silelim.
>>> c = q.choice_set.filter(choice_text__startswith='Just hacking')
>>> c.delete()
Yönetici Paneli¶
Bir yönetici kullanıcısı oluşturalım¶
Yönetici paneline giriş yapmak için bir süper kullanıcıya ihtiyacımız var. Komut satırında şu kodu çalıştıralım:
python manage.py createsuperuser
İstediğiniz kullanıcı adını girin ve entera basın:
Username: admin
Sizden email adresi istenecektir. Doldurmak istemezseniz boş bırakın:
Email address: admin@example.com
Son olarak şifrenizi girin. Sizden iki kere şifre isteyecek (İkincisi doğrulama için).
Password: **********
Password (again): *********
Superuser created successfully.
Geliştirme Sunucusunu Başlatın¶
Django’da yönetici paneli varsayılan olarak aktiftir. Geliştirme sunucusunu başlatalım ve onu biraz araştıralım:
python manage.py runserver
Şimdi tarayıcınızı açın ve yerel alan adınızda “/admin/” sayfasına gidin.(Mesela şöyle http://127.0.0.1:8000/admin/) Şöyle bir yönetici sayfası görüyor olmalısın:
Yönetici Paneline Giriş yapalım¶
Şimdi oluşturduğun süper kullanıcı ile yönetici paneline giriş yap. Yönetici panelinin anasayfasını görüyor olmalısın:
Birkaç düzenlenebilen içerik türü görmelisiniz: gruplar ve kullanıcılar. Django tarafından gönderilen kimlik doğrulama çerçevesi django.contrib.auth tarafından sağlanmıştır.
Anket uygulamamızı yönetici panelinden kontrol edelim¶
Fakat bizim anket uygulamamız nerede? Yönetici panelinin anasayfasında gözükmüyor.
Bu sorunu çözmek için yapmanız gereken tek şey: Yönetici paneline Question nesnelerimizin yönetici panelinden düzenlenebildiğini söylemek. Bunu yapmak için polls/admin.py dosyasını açıp şu kodla düzenlemek:
from django.contrib import admin
from .models import Question
admin.site.register(Question)
Yönetici panelinin işlevselliğini keşfedelim¶
Question nesnelerini kaydettiğimize göre yönetici panelinin anasayfası şu şekilde gözükmeli:
Question yazısına tıkla. Şimdi Question nesnelerinin değiştirme sayfasındasın. Bu sayfa veritabanındaki tüm Question nesnelerini gösterir ve değiştirmek için birini seçmeni sağlar. Şu an daha önce oluşturduğumuz “What’s up?” nesnesi var:
Düzenlemek için “What’s up?” nesnesine tıkla:
Burada birkaç not:
Bu form Question modelinden otomatik olarak oluşturulur.
Farklı model alanlarına karşılık olarak uygun HTML etiketleri kullanılır.
DateTimeField alanı için “Bugün” veya “Şimdi” gibi kısayollar bulunur.
Alt tarafta birkaç ayar bulunuyor:
Save – Değişiklikleri kaydeder ve değişiklik listesi sayfasına nesne tipini ekler.
Save and continue editing – Değişiklikleri kaydeder ve sayfayı yeniden yükler.
Save and add another – Değişiklikleri kaydeder ve yeni bir yükleme sayfası açar.
Delete – Gösterilen nesneyi siler.
“Date Published” değeri, part 1’de oluşturduğunuz zamanla uyuşmuyorsa muhtemelen TIME_ZONE ayarı için doğru değeri ayarlamamışsınız. Değiştirin, sayfayı yeniden yükleyin ve doğru değerin görünüp görünmediğini kontrol edin.
“Today” ve “Now” kısayollarını tıklayarak “Date Published” değerini değiştirin. Ardından “Save and continue editing” i tıklayın. Daha sonra sağ üstteki “History”yi tıklayın. Bu nesnede yapılan tüm değişiklikleri, değişikliği yapan kişinin değişiklik yaptığı zaman ve kullanıcı adıyla listeleyen bir sayfa görürsünüz:
Önemli Not
Sorularınızı yorumlarda dile getirmek yerine Yazbel Forumunda sorarsanız çok daha hızlı cevap alabilirsiniz.Belgelerdeki bir hata veya eksiği dile getirecekseniz lütfen yorumları kullanmak yerine Github'da bir konu (issue) açın.
Eğer yazdığınız yorum içinde kod kullanacaksanız kodlarınızı <pre><code> etiketleri içine alın. Örneğin:
<pre><code class="python">
print("Merhaba Dünya!")
</code></pre>
